ΠΕΡΙ ΜΟΥΣΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΑΙ ΟΧΙ ΜΟΝΟ… (Χίζαρης Κων/νος)

ΠΕΡΙ ΜΟΥΣΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΑΙ ΟΧΙ ΜΟΝΟ…

ΧΙΖΑΡΗΣ Θ. ΚΩΝ/ΝΟΣ
Διδάκτωρ Τμήματος Μουσικών Σπουδών Α.Π.Θ.
Εκπαιδευτικός ΠΕ16 Μουσικής στο 9ο Δ.Σ. Καβάλας

Σκοπός αυτού του άρθρου είναι να μοιραστώ κάποιες σκέψεις μου με την εκπαιδευτική κοινότητα όπου είμαι μέλος, τις οποίες θεωρώ επίκαιρες και ουσιαστικές, με στόχο να προκαλέσω ένα γόνιμο προβληματισμό και αναστοχασμό σχετικά με ένα πολύ σημαντικό θέμα πολλών διαστάσεων και προεκτάσεων: την παιδεία και τον πολιτισμό.Η καθημερινότητά μας φαίνεται να είναι σήμερα όσο ποτέ άλλοτε πιο πολύπλοκη, χαοτική, με μύρια προβλήματα… Ίσως να φαντάζει και άτοπο ένα άρθρο τέτοιας φύσεως στη δίνη μιας περιόδου σχετικής ακυβερνησίας όπου κυριαρχεί το ζήτημα της προβληματικής δημοσιονομικής και οικονομικής κατάστασης στην Ελλάδα, αλλά και σε πολλές άλλες περιοχές του κόσμου. Το αντίθετο όμως συμβαίνει τελικά• όλα τα προβλήματά μας σήμερα ανάγονται σε δυο λέξεις: έλλειψη παιδείας.

Η εικόνα του κόσμου του 21ου αιώνα δεν είναι ευχάριστη: ασύμμετρη κατανομή του πλούτου και τρομακτικές αντιθέσεις ανά την υφήλιο. Εκατομμύρια παιδιά και μεγάλοι πεθαίνουν καθημερινά από υποσιτισμό, από αρρώστιες, από έλλειψη βασικών αγαθών, ενώ από την άλλη μεριά μια ομάδα εκλεκτών πλουτίζουν και κρατούν τις τύχες εθνών στα χέρια τους. Κοινωνικές αδικίες, εκμετάλλευση, προβληματική ως ανύπαρκτη κοινωνική πρόνοια, εγκλήματα, κρίση ηθικών αξιών…Ο κατάλογος είναι δυστυχώς μακρύς. Παρότι το ανθρώπινο είδος είναι ικανό για μεγαλεία και έχει μια μεγάλη ιστορία πίσω του, αυτή η τελευταία με τα διδάγματά της φαίνεται να περνάει εσκεμμένως απαρατήρητη. Γιατί; Προφανώς διότι αυτοί που βρίσκονται στα ηνία είναι εκμεταλλευτές του χειρίστου είδους, υποταγμένοι στα πάθη τους: χρήμα, δόξα, εξουσία. Άνθρωποι εχθροί της ανθρωπότητας, χωρίς ιδεώδη και αλτρουιστικά ιδανικά: χωρίς παιδεία. Ξέρουμε πολύ καλά ότι παιδεία δε σημαίνει μόνο αφομοίωση και γνώση ενός πακέτου γνώσεων, αλλά κυρίως μια γενικότερη στάση και αντίληψη ζωής.

Συνεχίζοντας στο ίδιο μοτίβο, η επικαιρότητα της “δικής” μας πραγματικότητας έχει επίσης να μας προσφέρει μια πληθώρα παραδειγμάτων που εμπλουτίζουν το μωσαïκό της φρίκης, τα οποία καθημερινά μας απογοητεύουν και μας εξοργίζουν ταυτόχρονα: οι πολιτικοί, που αντί να λειτουργούν με αποκλειστικό γνώμονα την προσφορά στα κοινά και την υπηρεσία της πατρίδας, καταχρώνται το δημόσιο χρήμα και την εξουσία που τους παρέχει η θέση τους για να εξυπηρετήσουν τους εαυτούς τους και τα προσφιλή τους πρόσωπα• οι πολίτες-ψηφοφόροι, που αντί να ψηφίζουν αυτούς που θα επενδύσουν στο κοινωνικό κράτος, ψηφίζουν αυτούς που θα τους εξυπηρετήσουν• και από κει και πέρα, ο καθένας από τη θέση του, που ακολούθησε και ακολουθεί παρόμοιες τακτικές για ιδιοτελείς σκοπούς. Όλοι οι παραπάνω αν είχαν τη στοιχειώδη λοιπόν παιδεία, και κυρίως τη δέουσα συνείδηση και στάση ζωής, αναμφίβολα δε θα προέβαιναν σε τέτοιες δράσεις και ενέργειες.

Δεν είναι επ’ουδενί άστοχη, ούτε ανεπίκαιρη η επένδυση στην Παιδεία• απεναντίας θά’λεγα είναι επίκαιρη και επιτακτική όσο ποτέ. Η Παιδεία καθιστά τους ανθρώπους υπεύθυνους, αυτοελεγχόμενους, ικανούς να κρίνουν. Οπότε και είναι δύσκολη λεία για τους ανεγκέφαλους μέτριους και τους κάθε είδους εκμεταλλευτές. Ας μη ξεχνιόμαστε: το λειτούργημά μας είναι σημαντικότατο. Μέσα από τη διδασκαλία διαπλάθουμε ήθος και χαρακτήρα, χτίζουμε την κοινωνία του αύριο. Και όχι μόνο αυτό, αλλά με το δικό μας παράδειγμα (που αποτελεί τη βέλτιστη παιδαγωγική μέθοδο) οφείλουμε να παραδώσουμε έναν καλύτερο κόσμο στα παιδιά μας. Ελπίζω καλύτερο απ’αυτόν που μας παρέδωσαν οι προηγούμενες γενιές: έναν κόσμο γεμάτο υποκρισία και εκμετάλλευση. Αλήθεια, πόσο δύσκολο είναι να δώσουμε το παράδειγμα στα παιδιά, όταν το ίδιο το κράτος και οι θεσμοί του δε λειτουργούν σωστά; Όταν επιβραβεύεται και βολεύεται ο “παρτάκιας”, ο πονηρός, ο εγωιστής, ενώ αυτός που προχωράει με το σταυρό στο χέρι θεωρείται κουτός και αφελής; Όταν π.χ. ο τέως πρωθυπουργός, Λουκάς Παπαδήμος, ο οποίος καλούσε μέχρι πριν λίγες μέρες τον ελληνικό λαό να σφίξει κι’άλλο το ζωνάρι, τους έχοντες να στηρίξουν εμπράκτως την πατρίδα κλπ κλπ, δηλώνει εισόδημα 2.238.489,04 ευρώ και πληρώνει φόρο μόλις 511 ευρώ!!! Ενώ όλοι εμείς, τα παιδιά ενός κατώτερου θεού, έχουμε το αφορολόγητο όριο των 5.000 ευρώ. Αίσχος… και αυτό είναι ένα από τα άπειρα παραδείγματα που υποπέφτουν στην αντίληψή μας τον τελευταίο καιρό. Και πόσα άλλα δε ξέρουμε…

Δυστυχώς, το συνολικό κοινωνικό υπόβαθρο είναι προβληματικό: αποχαυνωμένη κατανάλωση, κομματική και οικογενειακή ευνοιοκρατία, απαίδευτη έπαρση, οικονομική εκμετάλλευση, φτηνός εθνικισμός, ατομικό βόλεμα… Όλα αυτή η γενικευμένη αφασία εξυπηρετεί τη Νέα Τάξη πραγμάτων των εθνικών και υπερεθνικών ελίτ-τραπεζών και γι’αυτό άλλωστε δε γίνεται τίποτα ουσιαστικό για να βελτιωθεί η εκπαίδευση, η τηλεόραση, η ενημέρωση, η ζωή η ίδια. Δεν είναι αλήθεια ότι νιώθουμε όλοι ανεξαιρέτως οι εκπαιδευτικοί, όλο και πιο συχνά πια, ότι χάνουμε τη “μάχη”, καθώς αυξάνεται ο αριθμός των δύστροπων και προβληματικών παιδιών; Το τελευταίο βέβαια είναι απόρροια του γεγονότος ότι αυξάνονται οι απαίδευτοι γονείς, εντείνονται οι δυσμενείς συνθήκες στην κοινωνία, εκφυλίζονται τα ήθη και έθιμα, ξεθωριάζει ο πολιτισμός, η γλώσσα, η θρησκεία…αφανίζεται η παιδεία.

Θα ήθελα όμως λόγω της ιδιότητάς μου να εστιάσω στο θέμα της μουσικής παιδείας και του πολιτισμού. Όπου και αν στραφεί το βλέμμα μας σήμερα, προελαύνουν και πρωταγωνιστούν υποκείμενα κενά περιεχομένου: τηλεόραση, περιοδικά, νυχτερινά μαγαζιά, βραβεία Αρίων (ή μήπως Αγρίων;), τραγουδιστές και τραγουδίστριες κάτω του μετρίου, πρωινάδικα, καλλιστεία-πίστα, reality shows με μικρούτσικους παρουσιαστές, διαγωνισμοί κάθε είδους με επιτροπές που τις απαρτίζουν μέτριοι ψινάκιδες με ξενικούς επαγγελματικούς τίτλους, οι οποίοι, σε έναν κόσμο χωρίς αντιστάσεις, αισθάνονται επιβήτορες. Με δυο λέξεις: απόλυτο μηδέν. Μέσα σ’αυτό το απόλυτο μηδέν, η Μουσική από πανέμορφη και παντοδύναμη θεά, από τέχνη των τεχνών, έχει μετατραπεί σε μια σκλάβα, υποταγμένη στις φτηνές ορέξεις της εμπορικής μουσικής βιομηχανίας.

Σήμερα είμαστε θεατές σε θεάματα που κάποια χρόνια πριν θα ντρεπόμασταν να σκεφτούμε και ως ανέκδοτα. Η παντοκρατορία του αστικού τραγουδιού και των σύγχρονων λαïκών σουξέ δημιουργεί λανθασμένα την αίσθηση σε μικρούς και μεγάλους ότι προωθούνται επειδή “αυτά ζητάει ο κόσμος”. Λες και ο κόσμος είναι πληροφορημένος για το τι υπάρχει και έχει τη δυνατότητα να επιλέξει! Εδώ ακριβώς αναδεικνύεται η τεράστια κοινωνική κα ηθική ζημιά που έχει προκαλέσει αυτή η αντίληψη: η συντριπτική επικράτηση, διαφήμιση και προώθηση αυτού του είδους μουσικής από τα ΜΜΕ και τη μουσική βιομηχανία συμβάλλει σε μια άκριτη “νομιμοποίηση” της αισθητικής του, καθώς προάγει πιεστικά και μονοπωλιακά μια συγκεκριμένη αντίληψη περί μουσικού κατεστημένου, αλλά και μια συγκεκριμένη αντίληψη διαχείρισης του ελεύθερου χρόνου• μια χειραγώγηση δηλαδή. Π.χ. κυριακάτικη εφημερίδα, η οποία συνοδεύεται από “ποιοτική” μουσική για να “χαλαρώσουμε το Σαββατοκύριακο”… Μικροί και μεγάλοι, τουλάχιστον η συντριπτική πλειοψηφία τους, γαλουχούνται με τα σκουπίδια της κουλτούρας του εφήμερου. Πλήρης άγνοια που οδηγεί στα πιο βαθιά χασμουρητά. Στην καλύτερη των περιπτώσεων να γνωρίσουν τον Θεοδωράκη και τον Χατζιδάκη, άντε και κάποιους ακόμη “μεγάλους” του έντεχνου ελληνικού τραγουδιού, ενώ τώρα τελευταία υπάρχει και μια έξαρση του ενδιαφέροντος για το ρεμπέτικο και το λαïκό τραγούδι (το είπαμε: το ελληνικό τραγούδι, σε όλες τις μεταλλάξεις του, κυριαρχεί ισοπεδωτικά στην ελληνική πραγματικότητα). Τα παγκόσμια αριστουργήματα έχουν ξεχαστεί, η ιστορία της μουσικής έχει παραγραφεί, οι μουσικές παραδόσεις έχουν εμφιαλωθεί στην κατηγορία “ethnic” με ισοπεδωτικές και καταστροφικές συνέπειες για τη μουσική (ωστόσο θετικές για τις πωλήσεις της μουσικής βιομηχανίας).

Επιπρόσθετα, το σύμπλεγμα της εμπορικής μουσικής βιομηχανίας και των ΜΜΕ διαθέτει πολλούς τρόπους ώστε να προσθέσει κύρος και σοβαροφάνεια στα είδωλα που προωθεί προκειμένου να τα εξυψώσουν στη συνείδηση ενός πιο “απαιτητικού” ακροατηρίου. Με λύπη και αγανάκτηση παρατίθενται μερικοί:

α) Η διοργάνωση εκδηλώσεων σε νυχτερινές πίστες (περιλαμβάνονται και οι επισκέψεις) από την τοπική αυτοδιοίκηση, φιλανθρωπικούς συλλόγους, ακόμη και από σχολεία!

β) Η τελετή λήξης των Ολυμπιακών Αγώνων με έκδηλη την πρόθεση διεθνούς προβολής των εθνικών αστέρων μας!

γ) Η εμφάνιση στο χώρο που αποτελεί το συμβολικό ισοδύναμο ανάδειξης της λόγιας μουσικής – το Mέγαρο Μουσικής Αθηνών – τραγουδιστών που συνδέονται με το περιβάλλον της πίστας (στο όνομα βέβαια των πολλών εισπράξεων).

Η ουσία εδώ είναι ότι πρόκειται για μια μεθοδευμένη προσπάθεια αυτού του κυκλώματος για εμπορευματική αξιοποίηση αυτών των προïόντων με ένα περιτύλιγμα πιο “in” αισθητικής, το οποίο θα δελεάσει ένα πιο ευρύ κοινό.

Ας μην απατάται κανείς: κάθε είδος και στυλ μουσικής δημιουργήθηκε κάτω από συγκεκριμένες συνθήκες για να εξυπηρετήσει διαφορετικές καταστάσεις (να ικανοποιήσει δηλαδή ένα συγκεκριμένο ακροατήριο). Η ουσία είναι όμως ότι δεν έχουν όλα τα είδη μουσικής την ίδια πνευματική αξία. Και ας μην παρεξηγηθώ: όλα χρειάζονται, άλλα λιγότερο και άλλα περισσότερο (κάποια ίσως καθόλου)• δεν είναι όμως όλα το ίδιο σημαντικά. Θα εξισώναμε ποτέ, σε πνευματικό επίπεδο, ένα λογοτεχνικό αριστούργημα με τα γνωστά π.χ. ευφυολογήματα του Αρκά; (Και πληροφοριακά μου αρέσει πολύ ο Αρκάς). Επιπρόσθετα, δεν μπορεί ο καθένας να μυηθεί σε κάποιο “απαιτητικό” είδος μουσικής χωρίς προηγούμενη εκπαίδευση-παιδεία. Η γνωστή δικαιολογία, “είναι θέμα γούστου” είναι παντελώς παραπλανητική και λανθασμένη, καθότι το γούστο είναι εφήμερο και διαμορφώνεται από το κοινωνικό και οικογενειακό περιβάλλον. Επιπλέον, δε δίνεται η δυνατότητα στους περισσότερους να εντρυφήσουν σ’αυτό το τόσο σημαντικό θέμα της μουσικής παιδείας με αποτέλεσμα να το απλοποιούν, για να μην πω το ισοπεδώνουν, ελαφρά τη καρδία.

Είναι γνωστή, ιδιαίτερα σε μας τους εκπαιδευτικούς, η σημασία και η θέση της Μουσικής στην εκπαίδευση και την καλλιέργεια των Αρχαίων Ελλήνων. Ο τρόπος διδασκαλίας της μουσικής και των μουσικών οργάνων, οι ποικίλοι μουσικοί αγώνες που διεξάγονταν στο πλαίσιο θρησκευτικών εορτών αλλά και τα συμπόσια, αποτελούσαν ευκαιρίες έκφρασης μέσα από τη μουσική, την ποίηση, το χορό. Θα αναφέρω σ’αυτό το σημείο και το quadrivium της εποχής της Αναγέννησης, που αποτελούνταν από τα τέσσερα γνωστικά πεδία της Αριθμητικής, της Γεωμετρίας, της Μουσικής και της Αστρονομίας, το οποίο αποτελούσε την προαπαιτούμενη σπουδή για όποιον ενδιαφερόταν να μελετήσει σε βάθος τη Φιλοσοφία και τη Θεολογία. Ωστόσο, αυτά είναι γνωστά και δεν είναι επί του παρόντος η εκτενής αναφορά τους.

Ας μου επιτραπεί να αναφέρω επιγραμματικά τα πολλαπλά ωφέλη της μουσικής παιδείας: η αισθητική αφύπνιση, η πνευματική καλλιέργεια, η ψυχική ανάταση, η βαθιά ευχαρίστηση που αντλεί κανείς μέσα από τη μουσική πράξη, η ικανοποίηση της προσωπικής έκφρασης που αποτελεί ζωτική ανάγκη για τον άνθρωπο, η πληθώρα συναισθημάτων που αποκομίζει κανείς μέσα από μια γνήσια καλλιτεχνική εμπειρία, η αίσθηση ότι είμαστε ανώτερα δημιουργήματα, φτιαγμένα καθ’εικόνα και καθ’ομοίωσιν του Δημιουργού μας. Η Μουσική σαγηνεύει και ανυψώνει την ψυχή, το πιο συναρπαστικό μέρος του εαυτού μας. Ο Πλάτωνας αναφέρει: “…η Μουσική δίνει ψυχή στο σύμπαν, φτερά στο νου, ανέβασμα στη φαντασία, ευχαρίστηση στην κακοκεφιά, φαιδρότητα στη ζωή”.

Για όλους αυτούς που ενδεχομένως βρίσκουν κοινότοπα όλα τα παραπάνω και αναζητούν μια πιο “πρακτική” σύνδεση με την καθημερινότητά μας, θα πω αυτό που δυστυχώς διαφεύγει από την πλειοψηφία των ανθρώπων σήμερα: η Μουσική –και γενικότερα η Τέχνη- μπορεί να είναι ανατρεπτική και απροσδόκητα αναζωογονητική. Αυτοί που εντρυφούν στην αληθινή φύση της και εκφράζονται μέσα από αυτήν, είναι σκεπτόμενοι άνθρωποι που μπορούν και δρουν ενάντια στον κονφορμισμό, στη χειραγώγηση, στην ισοπέδωση πάσης φύσεως αξιών και κεκτημένων. Έχει αποδειχτεί πολλές φορές στην Ιστορία: η Τέχνη έχει τη δύναμη να δημιουργήσει μια αντι-συνείδηση που θα αναγεννήσει μια πάσχουσα κοινωνία. Εδώ ακριβώς βρίσκεται ένα μεγάλο μέρος της αξίας της καλλιτεχνικής παιδείας: η ολοκληρωμένη αφύπνιση του ανθρώπου.

Σ’αυτό το σημείο θα ήθελα να παραθέσω κάποια σχόλια ακόμα για την ελληνική πραγματικότητα, καθώς και την αντίστοιχη σχολική πραγματικότητα όσον αφορά το μάθημα της μουσικής.

Όσον αφορά το πρώτο σκέλος, δυστυχώς, και αυτή είναι μια οικτρή διαπίστωση, ο σημερινός πολιτισμός της Ελλάδας προσδιορίζεται σε πάρα πολύ μεγάλο βαθμό από την καταχρηστική παρουσία του εγχώριου έντεχνου και λαïκού τραγουδιού σε όλα τα επίπεδα της μουσικής ζωής του τόπου. Ευτυχώς, σ’αυτήν την απέραντη έρημο υπάρχουν και κάποιες οάσεις που περιμένουν όλους αυτούς που βρίσκονται σε αισθητική χειμέρια νάρκη να τις ανακαλύψουν. Είναι σκόπιμο και χρήσιμο να αναφέρω σ’αυτό το σημείο τα πολύ εύστοχα λόγια του Αντρέι Ταρκόφσκι: “…η φύση της Τέχνης είναι αριστοκρατική και βεβαίως επιλεκτική όσον αφορά την απήχησή της στο κοινό. Ακόμα και στις συλλογικές εκδηλώσεις της, όπως το θέατρο ή ο κινηματογράφος, η απήχησή της συνδέεται με τα βαθύτερα συναισθήματα ενός ανθρώπου”.

Οι παραπάνω συνθήκες επιβαρύνονται και από δυο άλλες συνιστώσες που ξεφεύγουν από τα γεωγραφικά όρια της μικρής μας χώρας. Η ίδια η λόγια μουσική (ή αλλιώς υψηλή τέχνη – high art) χαρακτηρίζεται σήμερα από ανυπαρξία αντικειμενικών αξιολογικών κριτηρίων, δεν υπάρχει δηλαδή μια δεσπόζουσα κατάσταση όπως σε άλλες εποχές• το ερώτημα σήμερα είναι “τί είναι Τέχνη;” και όχι “τί είναι καλή και τί κακή τέχνη” που ήταν παλαιότερα. Είναι πλέον αποδεκτό σήμερα ότι δεν μπορεί να υπάρξει μια καθολική μουσική γλώσσα όπως σε προηγούμενες εποχές. Άλλωστε και στο χώρο της ματαμοντέρνας φιλοσοφίας, ο Lyotard διακυρήσσει ότι οι “Μεγάλες Αφηγήσεις” (μετα-αφηγήσεις) της νεωτερικής περιόδου, οι οποίες αποτελούν υποτιθέμενες έσχατες και καθολικές αλήθειες (όπως η διαλεκτική του Πνεύματος, η ερμηνευτική του νοήματος, η χειραφέτηση του έλλογου υποκειμένου, η ανάπτυξη του πλούτου) έχουν πεθάνει πια. Στη θέση τους υπάρχει η αμφισβήτηση, η συνεχής αναζήτηση της “αλήθειας”, αλλά και η επίγνωση του ότι δεν υπάρχει η μία αλήθεια. Αντιλήψεις και στάσεις που έχουν άμεση σχέση με τη γενικότερη κρίση του Ανθρώπου σήμερα ως άτομο.

Επίσης, η παγκοσμιοποίηση του πολιτισμού μέσω της ανάπτυξης της τεχνολογίας όπου τα πάντα τείνουν να μετατραπούν σε πληροφορίες δίχως βάθος, σε ουδέτερα ψηφία, η εμπορευματοποίηση της μουσικής τέχνης (μαζική κουλτούρα) και η κυριαρχία της καταναλωτικής μουσικής που αποτελεί συνάρτηση της δομής και της λειτουργίας της μουσικής βιομηχανίας της εποχής μας. Η τεράστια εξάπλωση της “κοινής” μουσικής που ορίζεται πλέον ως καταναλωτική, διεύρυνε τρομακτικά τη διχοτομία της μουσικής τέχνης (high-art και low-art), η οποία είναι φαινόμενο του 20ου αιώνα. Σε προηγούμενες ιστορικές περιόδους δεν υπήρχε, τουλάχιστον σε τέτοιο βαθμό• έτσι, ο “απλός” άνθρωπος πήγαινε φυσικώς στο θέατρο να ακούσει μια όπερα του Μότσαρτ ή μια συμφωνία του Μπετόβεν. Η διάκριση που υπήρχε τότε αφορούσε μόνο το σκοπό και το μέρος που θα εκτελούνταν η μουσική, π.χ. σε εκκλησία (θρησκευτική μουσική) ή σε κάποια κοινωνική εκδήλωση (κοσμική μουσική). Η αποξένωση και η πλήρης άγνοια του σημερινού κόσμου από τη λόγια μουσική της εποχής του είναι ένα γεγονός πρωτόγνωρο στην Ιστορία, αλλά και εξαιρετικά λυπηρό.

Όσον αφορά το δεύτερο σκέλος της σχολικής μουσικής πραγματικότητας, αυτή παρουσιάζει τα γνωρίσματα μιας διχασμένης προσωπικότητας. Και εξηγούμαι: αφενός έχουν γίνει κάποιες θετικές ενέργειες, όπως η συγγραφή βιβλίων για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση, τα οποία βεβαίως δεν είναι “οδηγίες προς ναυτιλλομένους” αλλά και παρουσιάζουν κάποιες ελλείψεις ή και διδακτικά ατοπήματα• ωστόσο, είναι σίγουρα μια καλοδεχούμενη κίνηση. Οι τελευταίοι διαγωνισμοί του ΑΣΕΠ, οι οποίοι έχουν ανεβάσει αισθητά το επίπεδο των προσληφθέντων εκπαιδευτικών μουσικής, είναι επίσης ένα πολύ θετικό στοιχείο• οι συνάδελφοι πλέον είναι ικανότατοι, τεχνικώς και παιδαγωγικώς καταρτισμένοι. Και βεβαίως, δεν μπορώ να μην αναφέρω τις οποιεσδήποτε επιμορφωτικές συναντήσεις που γίνονται από τους σχολικούς συμβούλους μουσικής (άλλοτε με λιγότερη ή περισσότερη επιτυχία) ή άλλους φορείς (όπως την Ελληνική Ένωση για τη Μουσική Εκπαίδευση, αλλά και άλλους).

Από την άλλη μεριά, έχουν γίνει ενέργειες που αναιρούν την πολιτική και τους στόχους των προηγούμενων, αλλά και δίνουν την εντύπωση ότι δεν υπάρχει κανένα σχέδιο για τη δημόσια μουσική παιδεία. Ένα τρανταχτό παράδειγμα είναι η πρόσληψη μουσικών με αμφιλεγόμενες τεχνικές ικανότητες και ανύπαρκτη παιδαγωγική κατάρτιση, ιδιαίτερα στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση, με μοναδικό προσόν την προϋπηρεσία 30 μηνών. Γεγονός ιδιαίτερα ανησυχητικό, για να μην πω τραγικό, όταν την ίδια στιγμή υπάρχουν άνεργοι πτυχιούχοι από τα πανεπιστημιακά μουσικά τμήματα της χώρας.

Αλλά δυστυχώς δεν είναι μόνο η πολιτική των εκάστοτε υπουργών παιδείας αποθαρρυντική σε πολλά ζητήματα που μας αφορούν• το μάθημα της μουσικής είναι κατά κανόνα “διακοσμητικό” και υπάρχει για να εξυπηρετεί τις τυπικές σχολικές ανάγκες. Το χειρότερο κατά την άποψή μου είναι όταν αντιμετωπίζεται με ένα πολύ απλοïκό, ως και απαξιωτικό τρόπο, από τους άλλους εκπαιδευτικούς της σχολικής κοινότητας. Είναι όμως το τελευταίο ένα γεγονός που εκλείπει όλο και περισσότερο καθότι οι νέοι εκπαιδευτικοί μουσικής είναι όχι μόνο ορεξάτοι, αλλά και ικανοί, γκρεμίζοντας τα στερεότυπα και τις προκαταλήψεις των παλαιότερων.

Τέλος, δεν μπορώ παρά να αναφερθώ και στις λεγόμενες δυο προτάσεις για τα νέα προγράμματα σπουδών μουσικής εκπαίδευσης. Το κείμενο των προτάσεων βρίσκεται αναρτημένο στον ιστότοπο του νέου ψηφιακού σχολείου. Πέρα από τους γενικούς στόχους και τα χαρακτηριστικά των προγραμμάτων αυτών, που πιστεύω κανείς εκπαιδευτικός δε θα απέρριπτε, υπάρχουν ωστόσο κάποια σημεία ιδιαιτέρως ανησυχητικά. Στη λεγόμενη πρώτη πρόταση δίνεται η δυνατότητα να διδαχτεί το μάθημα της μουσικής και από άλλους εκπαιδευτικούς, οι οποίοι έχουν επιμορφωθεί ή θέλουν ενδεχομένως να επιμορφωθούν, ώστε να διδάξουν το μάθημα της μουσικής. Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι οι πανεπιστημιακές σπουδές 5 χρόνων, η ισόβια ενασχόληση με το αντικείμενό μας αλλά και οι πάμπολλες επιμορφώσεις μας, ωχριούν μπροστά στην επιμόρφωση που θα κάνει ο οποιοσδήποτε εκπαιδευτικός, ο οποίος διατηρεί μια φιλική σχέση με το αντικείμενο της μουσικής! Αστεία πράγματα• αλλά και επικίνδυνα. Η μόνη λογική εξήγηση που μπορώ να δώσω εγώ προσωπικά είναι αυτή της εξοικονόμησης χρημάτων από τη μη πρόσληψη νέου εκπαιδευτικού μουσικής. Καθόλου παράξενο στους καιρούς που διανύουμε…

Στη δεύτερη πρόταση, η οποία αποτελεί μια ρηξικέλευθη ιδέα, η μουσική εντάσσεται σε μια “ενιαία ζώνη αισθητικής παιδείας”, όπου μαζί με τα εικαστικά και το λίγο θέατρο (όπως ισχύει μέχρι σήμερα, όπου είναι δυνατόν) θα περιλαμβάνονται ισοτίμως σε όλες τις τάξεις το θέατρο, ο χορός και οι οπτικοακουστικές τέχνες. Αν προσπεράσω το γεγονός ότι για να πραγματοποιηθεί αυτή η πρόταση χρειάζεται η πρόσληψη(!!!) νέων ειδικοτήτων, με την απίστευτη συμπίεση των ωρών που θα αφιερώνονται σ’αυτό το “πολλαπλό” μάθημα, τελικώς τα παιδιά θα μάθουν κάτι; Μουσική, εικαστικά, video arts, θέατρο ή τίποτα απ’όλα αυτά; Αν δεχτούμε ως δεδομένο τις εμπειρίες που έχουμε όλοι από τη διάθεση εκπαιδευτικών ειδικοτήτων, αλλά και τα σενάρια περί μελλοντικής οικονομικής αυτοτέλειας των σχολικών μονάδων και την είσοδο ιδιωτών-χορηγών σ’αυτά με δικαίωμα παρέμβασης στο ωρολόγιο πρόγραμμα, δεν τολμώ να σκεφτώ τί μπορεί να σημαίνει αυτό για τους εκπαιδευτκούς ειδικοτήτων, των οποίων η απασχόληση σε κάποιο σχολείο θα εξαρτάται από μύριους παράγοντες…

Προς το παρόν, και αυτό είναι το πιο πιθανό λόγω της παρούσας πολιτικής συγκυρίας, αυτές οι δύο προτάσεις θα μείνουν στο συρτάρι. Αργά ή γρήγορα όμως πιστεύω ότι θα εμφανιστούν στο προσκήνιο…

Συνοψίζοντας, ας μην το ξεχνάμε, και να φροντίζουμε, όσο μπορούμε ο καθένας από τη θέση του, να μην το ξεχνάει κανείς: όλα είναι θέμα παιδείας. Και η μουσική παιδεία αποτελεί ένα πολύ σημαντικό και αναπόσπαστο μέρος της. Θα κλείσω παραθέτοντας τα λόγια του Pablo Casals, ενός Ισπανού τσελίστα και μαέστρου του προηγούμενου αιώνα: “Να απογυμνώνεις την ανθρώπινη φύση μέχρι την εναργή εμφάνιση των Θείων ιδιοτήτων της, να διαποτίζεις τις κοινές δραστηριότητες με πνευματική θέρμη, να δίνεις τα φτερά της αιωνιότητας στα πιο εφήμερα πράγματα, να κάνεις τα Θεία ανθρώπινα και τα ανθρώπινα Θεία, είναι η μεγαλύτερη και πιο γνήσια στιγμή της Μουσικής”. Αυτό σημαίνει λοιπόν Μουσική, και αυτό είναι που πρέπει να επιδιώξουμε να νιώσουν τα παιδιά μας. Όταν το ανακαλύψουν και βρεθούν στη Γη της Επαγγελίας, τότε πια δεν υπάρχει επιστροφή…